Üretim alanında gerçekleşen serileşme çalışması, ürünlerin daha kısa zamanda miktar olarak daha fazla olmasına sebep olmuştur. Bunun en temel sebebi olarak sanayileşme hareketini gösterebiliriz. Çünkü sanayileşme ile birlikte üretimi gerçekleştirenler değişim geçirmiştir. Sanayileşme öncesi insan gücüne ihtiyaç duyularak yapılan üretim, sanayileşme ile birlikte yerini makinelere bırakmıştır. Böylece üretim alanında yeni bir döneme geçilmiştir. Ürün yaşam döngüsü terim tam olarak üretim noktasında karşımıza çıkar.
Sektörü fark etmeden üretimi yapılan ürünlerin üretim sürecini ilgilendiren bir kavram olarak ürün yaşam döngüsünü ifade edebiliriz. Her bir ürünün geçirmiş olduğu bir üretim serüveni vardır. Bu üretilen ürünün sektörüne, ürün modeline, üretim sürecine v.s değişkenlik gösterse de her ürün bu süreci muhakkak geçirir. Bu yazımızda size ürün yaşam döngüsü yönetiminin ne olduğunu anlatmaya çalışacağız.
Ürün Yaşam Döngüsü Nedir?
İngilizce bir kavram olan Product Life Cycle Management (PLM)’ın Türkçe karşılığı olarak karşımıza çıkan ürün yaşam döngüsü, üretimi yapılan her bir ürünün, üretim sürecini ifade eder. Ürünün üretim fikrinden başlayarak ürünün yok oluşuna kadar geçen süreç, ürün yaşam döngüsüdür. Önce üretilmek istenen şey fikir olarak ortaya atılır, daha sonra üretimi sağlanır. Üretimi tamamlanan ürün, pazarlanarak tüketici ile buluşturulur ve kullanıma hazır hale getirilir.
Satın aldığını ürünü belli bir süre kullanan tüketici, kullanım hizmetine uygun olmayacak duruma gelene kadar kullanır. Daha sonra hizmet niteliğini kaybettiğinde ürünün görevi biter ve yok olur. Bu, tam olarak ürünün yaşadığı bir yaşam döngüsüdür. Her ürünün geçirdiği yaşam döngüsü farklı farklıdır. Bu döngü ürüne göre daha uzun ya da daha kısa bir süreci kapsar. Ürünün ait olduğu sektöre göre değişkenlik gösteren ürün yaşam döngüsünü kullanımına göre uzatabilir ya da kısaltabilirsiniz.
Ürün yaşam döngüsünü yüksek oranda etkileyen bir gelişme olarak sanayi devrimini örnek olarak gösterebiliriz. Sanayi devrimi, üretimin yönünü değiştiren tarihin önemli gelişmelerinden bir tanesidir. Çünkü sanayi devrimi ile ürünün üretilmesi, pazarlanması ve kullanılması yaşam döngüsünü farklılaştırmıştır. Bu döngüyü etkileyen tarihin diğer önemli olayı ise e-ticarete geçiştir. E-ticarete geçilmesi ile birlikte ürün ile müşteri arasındaki mesafe minimum seviyeye düşürülmüştür. Sınırlara bağlı kalmadan ürünü görüntüleyen, satın alan müşteri için ürüne ulaşım, e-ticaret ile oldukça kolay bir duruma gelmiştir.
Bugün trend olan ürüne sahip olmak ve üretimini gerçekleştirmek, üretim alanında geliştirilen teknolojinin etkisi ile ileri düzeyde bir hıza sahiptir. Üretilecek ürünün fikir aşaması, müşterilerin talep ettiği ya da ilgi gösterdiği alışveriş eğiliminden hareketle oluşturulduğunu söyleyebiliriz. Böylece ürün sahip olduğu yaşam döngüsü trend olandan etkilenebilir. Trend olana yoğunlaşan tüketici kesimi, özellikle e-ticaretin de etkisi ile ürüne kısa zamanda ulaşabiliyor.
Ürün Yaşam Döngüsü Aşamaları Nelerdir?
Genel olarak her ürünün farklı, kendine özel bir yaşam döngüsü olduğunu söylesek de üretilen her bir ürün, aynı yaşam döngüsü aşamalarını geçirir. Bu aşamaların ilki ürün geliştirmedir. Her ürünün yaşam döngüsü ürün geliştirme süreci ile başlar. Ürünün fikir olmaktan çıkarak üretildiği dönemdir. Gerekli planlamalar, testler yapıldıktan sonra ürünün prototipi geliştirilir. Daha sonra gerekli onaylar alındıktan sonra fikri üretim aşamasına geçilir.
Aşama 1
Ürün geliştirme süreci, ürün türüne göre değişkenlik gösterebilir. Çünkü üretimi yapılan her ürünün ar-ge çalışmaları ve yapılan testlerin süreci farklı farklıdır. Bu nedenle ürünü geliştirme süreci, ürünün türüne bağlı olarak uzayıp kısalabilir. Bu süreci aynı zamanda rekabet durumu da etkileyebilir. İlginin yoğun olduğu ve talep değeri yüksek olan ürünlerin gelişim süreci daha kısa zamanda tamamlanabilir.
Aşama 2
2. aşama ürünün piyasaya sunuluşudur. Fikir olmaktan çıkıp geliştirilen ürün, artık piyasaya tanıtılmaya hazırdır. Bu aşamada ürün, tüketici kitlesi ile buluşur. Piyasaya sunulan ürün üzerinden pazarlama çalışmalar başlatılır. Ürünün tanıtımı ne kadar başarılı olursa, satın alacağı kitle de o kadar genişler. Yaptığınız pazarlama stratejileri sayesinde hedeflediğiniz kitle tarafından ürüne talep oluşturma sürecini gerçekleştirirsiniz.
Aşama 3
3.aşamada ürün tanıtımı başarılı bir şekilde gerçekleşmişse tüketici tarafından kabul edilmiş demektir. Tüketici üretilen ürünü kabul ederek satın alma işlemini gerçekleştirir. Şunu da belirtelim ki ürüne olan talebin temelinde, yapılan pazarlama stratejilerinin etkisi büyüktür. Ürün ile hem alıcı kitlenizi oluşturabilir hem de markanıza imaj katabilirsiniz. Böylece rakiplerinizden daha ön planda olabilirsiniz.
Aşama 4
4.aşama ürün için tam bir zirve dönemidir. Bu aşamada ürünün satışı stabilleşmeye başlar. Ürünün satış oranı, ulaşacağı en yüksek seviyeye ulaşmıştır. Satış doygunluğuna ulaşan ürünün pazarda mücadele edebilmesi için satıcılar, fiyatı üzerinde bazı çalışmalar yapar. Ürünün fiyatlandırması daha düşük bir fiyattan tekrar belirlenir.
Aşama 5
5. aşamada ürün, artık pazardaki sürecinin yavaş yavaş sonuna gelir. Bu süreçte artık ürün yerine marka talep görmeye başlar. Müşterilerin tercih ettiği marka üzerinden ürün alımı gerçekleşir. Rakiplerinizle asıl mücadeleye girdiğiniz aşamadır. Ürünün satışını yapan firmaların sayısı artar. Ancak bu yine de ürün satışını yükselten bir durum değildir. Ürünün tanıtım aşamasındaki satış etkisi, bu aşamada fazla etki sahibi değildir.
Ürünün satışı yaygınlaştığı için, alıcı farklı firmalar üzerinden ürüne ulaşım sağlar. Burada önemli olan husus, sizi rakiplerinizden daha ön plana taşıyacak bir marka değerine sahip olmanızdır. Tüketici ürünü tedarik etmek için sizin markanızı tercih ediyorsa ve bu önemli bir oranda gerçekleşiyorsa marka değeriniz oldukça yüksektir.
Aşama 6
Ürün yaşam eğrisinin döngülerinden en sonuncusu, düşüştür. Bu dönemde ürün düşüşe geçer. Ürünün pazardaki yeri ve etkisi azalarak zamanla yok olmaya başlar. Talebin azalması, ürünün değerinde düşüş yaşanmasına neden olur. Ürünün fiyatı düşürülür firmalar stoklarında bulunan ürünleri elden çıkarmayı hedefler.
Aslında ürünün yaşama döngüsünün son aşaması olarak belirtsek de bu aslında pazardaki yaşam döngüsünün bittiği anlamına gelir. Ürünü satın alan ve kullanmaya devam eden müşteriler ürünü kullandığı sürece döngünün bitmediği anlamına gelir. Artık ürünü kullanılamaz hale geldiği noktada ürünün yaşam döngüsünün bittiğini anlayabiliriz. Ancak bu noktada alternatif olarak şunu önerebiliriz. DIY (kendin yap) tekniğini kullanarak ürününüzün kullanım alanını değiştirerek yaşam döngüsünü devam ettirebilirsiniz.
Ürün Yaşam Döngüsü Yönetimi (Product Life Cycle Management)’nin Sağladığı Faydalar Nelerdir?
Bir ürün fikrinin ortaya atılması, üretilmesi ve diğer süreçleri geçirmesi düşünüldüğü kadar kolay değildir. Gelişen teknolojinin etkisi ile seri üretim dönemine geçilmesi ürün yaşa döngüsünün yönetilmesini zorunlu hale getirmiştir. Çünkü ürün için malzeme planlaması yapılması, müşteri ile bağlantı kurulması, ürünün tedarikinin sağlanması gibi süreçler, içerisinde büyük riskleri barındırır. Ürün yaşam döngüsü yönetimi ile risklerin kontrolünü sağlayabilirsiniz.
Dolayısıyla ürünün yaşam döngüsünün başlaması ile bu süreçten dolaylı ya da doğrudan etkilenen her bir öge için bu sürecin etkili bir şekilde yönetilmesi gerekir. Peki, ürün yaşam döngüsü yönetiminin sağladığı faydalar nelerdir?
- Ürünün üretim sürecinin değer temelli yönetilmesini sağlar.
- Finansal olarak kazanç sağlamanıza yardımcı olur.
- Ürünün yaşam döngüsünün kontrollü bir şekilde devam etmesini sağlar.
- Ürünün piyasaya sunulmasını ve müşterilerle buluşturulmasını kontrolünü gerçekleştirir.
- Ürüne karşı olan geri bildirimlerin yönetilmesini sağlar.
- Ürünün özellikle teknik ve finansal yönetimi ile kolaylık sunar.
- Ürünün yaşam döngüsü uzatılarak, üründen alınacak gelir artırılmaya çalışılır.
- Üretim sürecinin daha kısa bir zamanlamaya düşürülmesi amaçlanır.
